երեխաները սոցիալական մեդիայի համատեքստում
Լուսանկարը գեներացված է Adobe Firefly ծրագրով
Թվային ծնողավարումը (Digital Parenting) ծնողավարության նոր ձև է, որը համապատասխանում է թվային դարաշրջանի պահանջներին։ Այն ընդգրկում է ծնողների կողմից նոր տեխնոլոգիաների, սոցիալական մեդիայի և ինտերնետային գործիքների կիրառումը՝ երեխաների դաստիարակության, կրթության և սոցիալական փոխազդեցության կառավարման համար:
Թվային դարաշրջանի զարգացումը փոփոխել է ոչ միայն մարդկանց ապրելակերպը, այլև ծնողական մոտեցումները և երեխայի դաստիարակության մեթոդները։ Սոցիալական մեդիան և նոր տեխնոլոգիաները դարձել են այն հարթակները, որոնք ազդում են ծնողների` դաստիարակության, կրթության և երեխայի զարգացման մարտավարությունների վրա։
Աննա Ավետիսյանը վստահեցնում է, որ իր գործունեության շարժիչ ուժը ոչ թե լայքերն են, այլ իր փորձով անկեղծորեն կիսվելու ցանկությունը։ Նրա խոսքերը ոգեշնչում են բազմաթիվ ծնողների՝ դառնալու ավելի համբերատար և մտերմիկ իրենց երեխաների հետ։ Հաճախ ստանալով դրական արձագանքներ՝ նա զգում է, որ իր աշխատանքը իրական արդյունք է ունենում։ Նրա համոզմամբ՝ երեխայի ծնունդը ոչ միայն մեծ սեր է բերում, այլ նաև պահանջում է պատասխանատվություն ու պատրաստակամություն անցնելու կյանքի փորձությունները։
Աննա Ավետիսյան
բլոգեր մայրիկ
Ըստ Մարիաննա Պետրոսյանի՝ ծնողավարական բովանդակությունը լուրջ պատասխանատվություն է, քանի որ խոսքը երեխայի առողջության մասին է, ոչ թե հագուստի:
«Շատ ուշադիր եմ խորհուրդներ հրապարակելիս, քանի որ ես հավելյալ սննդի մասնագետ կամ կրծքով կերակրման մասնագետ չեմ, և բոլոր երեխաների վրա չէ, որ կարող է լավ ազդեցություն ունենալ իմ խորհուրդը»։
Թվային ծնողավարման համատեքստում կարևոր է հաշվի առնել նաև օրենքով սահմանված կարգով սահմանափակումներն ու նորմերը, որոնք վերաբերում են երեխայի իրավունքների պաշտպանությանը։ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության համաձայն՝ պետությունը պարտավորվում է պաշտպանել երեխաների իրավունքները և ապահովել նրանց բարեկեցությունը։ Այս դրույթը ամրագրված է նաև «Երեխաների իրավունքների մասին ՀՀ օրենքում, ըստ որի՝ երեխայի անձնական կյանքը ենթակա է պաշտպանության:
Ըստ մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի՝ տարիների ընթացքում սոցիալական մեդիայի անընդհատ աճն ու դրա տարածումը վերածվել են ոչ միայն կապի և ինֆորմացիայի տարածման հարթակի, այլ նաև՝ ընտանեկան կյանքի հանրայնացման հզոր գործիքի:
Լուսանկարը վերցված է մեդիափորձագետի Facebook-յան էջից
Փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի խոսքով՝ երեխաների լուսանկարների և տեսանյութերի տարածումը հաճախ կատարվում է առանց լիարժեք գիտակցված որոշումների։ Շատ ծնողների համար դա դարձել է սովորական, սակայն այն իրականում սահմանային և հոգեբանական լուրջ խնդիրներ է պարունակում։
Սոցիալական մեդիան այսօր ոչ միայն կապի միջոց է, այլ նաև ընտանեկան կյանքի հանրայնացման հզոր հարթակ, որն անհրաժեշտ է օգտագործել պատասխանատվությամբ։
«Երեխաների անձնական տվյալների, լուսանկարների և տեսանյութերի տարածումը հաճախ կատարվում է առանց գիտակցված որոշումների»,-ասում է նա:
Սամվել Մարտիրոսյանը շեշտեց՝ եթե նախկինում ծնողները սովորում էին գրքերից կամ իրենց ավագներից, հիմա այդ դերը ստանձնել է սոցիալական մեդիան՝ բժիշկների, մանկավարժների, բլոգերների միջոցով:
հոգեբան
Սոցիալական մեդիայում երեխաների լուսանկարների հրապարակումը կարող է ունենալ անդառնալի հետևանքներ, ուստի ծնողները պետք է զգուշորեն մոտենան այդ հարցին։ Հոգեբան Գայանե Մելքումյանի կարծիքով՝ կարևոր է նախ խոսել երեխաների հետ և հասկանալ նրանց համաձայնությունը։ Նա ընդգծում է, որ իդեալական կյանքի պատկերները, որոնք տարածվում են սոցիալական ցանցերում, կարող են այլ ծնողների մոտ առաջացնել մեղքի զգացում։ Հասարակական և անձնականի սահմանը գիտակցելը կարևոր նախապայման է առողջ թվային ծնողության համար։
Ըստ Հոգեբան Գայանե Մելքումյանի՝ սոցիալական մեդիայում հրապարակված ցանկացած նյութ այլևս կարող է անդառնալի լինել:
Ծնողը պետք է գիտակցի, թե ինչ արժե հանրայնացնել, և ինչ պետք է թողնել անձնականի սահմաններում։
Այն, ինչ մենք տեսնում ենք սոցիալական մեդիայում՝ հանդարտ, պարզ առավոտներ, հնազանդ երեխաներ, օգտակար նախաճաշեր՝ հաճախ չի արտացոլում իրականությունը։
Հիշեք՝ ամեն ինչ չէ, որ ցուցադրվում է, ամեն ինչ չէ, որ պետք է ցուցադրվի։
Գայանե Մելքումյան
Երեխայի իրավունքները թվային միջավայրում․
ծնողական վերահսկողություն և օրենք
2015 թվականին ընդունվեց «Անձնական տվյալների պաշտպանության» մասին օրենքը՝ սահմանելով այն կանոնները, որոնք պետք է պահպանել մարդու վերաբերյալ տվյալների հետ առնչվելիս: Օրենքի հիման վրա 2015 թվականին ստեղծվեց նաև ՀՀ արդարադատության նախարարության կազմում գործող Անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալությունը, որի նպատակն է իրականացնել մարդկանց անձնական տվյալների պաշտպանությունը:
Մարդու անձնական տվյալների պաշտպանության գծով իրավաբան Գևորգ Հայրապետյանի խոսքով՝ թվային դարաշրջանում, երբ երեխաներն արդեն վաղ տարիքից ակտիվ ներկայություն ունեն սոցիալական ցանցերում, ծնողների վրա դրվում է նոր տեսակի պատասխանատվություն՝ ապահովել իրենց երեխաների անձնական տվյալների պաշտպանությունը համացանցում:
«Համացանցում ծնողի գործողությունը երեխայի անձնական կյանքի նկատմամբ կարող է անդառնալի ազդեցություն ունենալ։ Պետք է կիրառել տեխնիկական, իրավական և բարոյական բոլոր մեխանիզմները, որպեսզի երեխաները լինեն ոչ միայն տեսանելի, այլ՝ պաշտպանված»:
Գևորգ Հայրապետյան
Իրավաբանի խոսքով՝ համացանցը այնպիսի տարածք է, ինչպիսին փողոցը կամ դպրոցն են։ Այդ իսկ պատճառով պետք է կիրառել վերահսկման և կանխարգելման համարժեք մեխանիզմներ։
Ըստ Հայրապետյանի՝ եթե ինչ-որ մեկը ինքն իր տվյալները դարձնում է հանրամատչելի, հետագայում շատ դժվար է պարզել՝ ով է դրանք ապօրինաբար օգտագործել։ Իրավունքը մնում է ուժի մեջ, բայց գործնական հնարավորությունները սահմանափակվում են։
Հայրապետյանը առանձնացնում է մի քանի հիմնական քայլ, որոնք ծնողները կարող են ձեռնարկել՝ երեխայի տվյալները սոցիալական ցանցերում պաշտպանելու համար։
1. Երեխայի ներկայության տարիքային համարժեքություն
2. Ծնողական հսկողության գործիքների կիրառում
3. Տարիքային սահմանափակումների պահպանում
4. Համաձայնության իրավունքի պատշաճ կիրառում
Թվային ծնողավարումը չի կարող գնահատվել որպես միանշանակ դրական կամ բացասական երևույթ։ Այն իր մեջ ներառում է ինչպես մեծ հնարավորություններ, այնպես էլ կարևոր ռիսկեր, որոնք անհրաժեշտ է ճիշտ գնահատել և կառավարել։ Թվային ծնողավարումն արդյունավետ և անվտանգ դարձնելու համար պահանջվում է հասարակության, իրավական համակարգի, կրթական կառույցների և սոցիալական մեդիայի հարթակների ակտիվ մասնակցությունը։ Միայն այս համատեղ ջանքերի շնորհիվ հնարավոր կլինի ձևավորել միջավայր, որտեղ թվային ծնողավարումը կծառայի որպես աջակցող գործիք՝ նպաստելով երեխաների առողջ, պաշտպանված և արժանապատիվ զարգացմանը թվային իրականության պայմաններում։