Փայտարվեստից մինչև թոնրի լավաշ
Մեկ օր Մեղրաձորի էթնո-գաստրո տանը
Մեղրաձոր գյուղը գտնվում է Կոտայքի մարզում, մարզկենտրոնից 16 կմ հյուսիս-արևմուտք, Մարմարիկ գետի միջին հոսանքի ձախափնյակում։ «Հրազդան տուր»-ի զբոսավար, ինչպես նաև Մեղրաձորի բնակչուհի Սոնա Վարագյանը պատմում է, որ գյուղում շատ փեթակներ կան, և բնակիչների գրեթե 60%-ը զբաղվում է մեղվապահությամբ, այդ պատճառով էլ գյուղը ստացել է Մեղրաձոր անվանումը։ Մեղրաձորը հարուստ է իր գեղեցիկ բնությամբ և տեսարժան վայրերով, որտեղ վերջին տարիներին ավելի արագ է զարգանում մշակութային, գաստրո-էթնո և արկածային տուրիզմը։
Թեժառույքի վանական համալիր
Մշակութային տուրիզմի յուրօրինակ վայր է Թեժառույքի վանական համալիրը կամ Տրդատավանքը՝ Մեղրաձորի զբոսաշրջային ամենահին կենտրոններից մեկը։ Անվան բաղադրիչները թեժ և առու արմատներն են, քանի որ վանական համալիրը կառուցվել է Մարմարիկ և Մեղրաձոր գետերի թեժ, արագահոս հատվածում: Այն կառուցվել է 1190թվականին` Իվանե և Զաքարե Զաքարյան իշխանների օրոք: Եկեղեցին կիսաշրջանաձև խորանի երկու կողմերում ունի ավանդատներ: Եկեղեցում են ամփոփված հայ և վրաց նշանավոր պատմական դեմքերի և քաղկեդոնական գործիչների տապանաքարերը:
«Թորոն չռիկ» ջրվեժը վերջերս դարձել է ամենամեծ զբոսաշրջային վայրերից մեկը Մեղրաձոր գյուղում։ Գյուղացիները վաղուց գիտեին ջրվեժի մասին, բայց զբոսաշրջիկների համար այն նոր բացահայտված վայր է։
Սոնան պատմում է, որ գյուղը վերջերս հայտնի է դարձել նաև «Վարը Վարենկ» կրթամշակութային ՀԿ-ի շնորհիվ, որը ամեն ամսվա վերջին կիրակի օրը Մեղրաձորում իրականացնում է միջոցառումների շարք։ Միջոցառումները նպատակ ունեն խթանել ինքնաճանաչման, հայրենաճանաչման և հայրենասիրության զարգացումը։ Եվ, ինչպես նշված է «Վարը Վարենկ»-ի ֆեյսբուքյան էջում՝ ազգային մշակույթը ազգի պահպանման կարևորագույն հենասյուներից է։ Մեզ, որպես ժառանգություն, հասել է մի վիթխարի, բայց միևնույն ժամանակ անընդհատ զարգացում և տարածում պահանջող հարստություն։ Միայն շարունակելով մեզ փոխանցված առաքելությունը կարող ենք արժանի լինել մեր գոյության համար իրենց գոյությունը կիսատ թողած հերոսներին։
Նշենք, որ «Վարը վարենկ, վարոծը շբռդենկ» արտահայտությունը եկել է Արծափի բարբառից և նշանակում է հանձնված գործը պատշաճ կատարել։ Այսօր Մեղրաձորում շատ են նաև ձիարշավարանները: Այստեղ իրականացվում են ձիավարություններ տարբեր երթուղիներով, օրինակ` գյուղի սկզբից դեպի Թորոն չռիկ ջրվեժ:
Նշենք, որ «Վարը վարենկ, վարոծը շբռդենկ» արտահայտությունը եկել է Արծափի բարբառից և նշանակում է հանձնված գործը պատշաճ կատարել։ Այսօր Մեղրաձորում շատ են նաև ձիարշավարանները: Այստեղ իրականացվում են ձիավարություններ տարբեր երթուղիներով, օրինակ` գյուղի սկզբից դեպի Թորոն չռիկ ջրվեժ:
Սոնա Վարագյան
Մեղրաձորում տարբեր շենքերի պատերին կարող ենք տեսնել գունագեղ նկարներ, որոնց միջոցով ներկայացված է գյուղի մշակույթը, կյանքը: Նախաձեռնությունը PATMI Cultural NGO (Պատմի մշակութային ՀԿ)-ինն է, որը իր գործունեության միայն մեկ տարվա ընթացքում ստեղծել է 12 պատկերազարդ նկար Մեղրաձորում։ ArmTrip.am-ը անդրադարձել է այս նախաձեռնությանը, նշելով, որ յուրաքանչյուր պատի ետևում ինչ-որ մարդկային պատմություն է թաքնված, որը ներկայացնում է գյուղացու կյանքը, գյուղի պատմությունն ու լեգենդները։ Մեղրաձորը այժմ հայտնի է ոչ միայն իր ոսկով ու մեղրով, այլ նաև գույներով ու պատմություններով։
Սոնան ավելացրեց, որ գյուղի զբոսաշրջային լավագույն կենտրոններից է Վարդան Եղիազարյանի էթնո-գաստրո տունը, որը միավորում է հայկական ավանդույթներն ու արվեստը և հանդիսանում է տուրիզմի զարգացման հզոր խթան՝ ներկայացնելով գյուղական կյանքի լավագույն կողմերը և համայնքի յուրահատուկ խոհանոցը:
Վարպետ Վարդանը 2013 թվականից զբաղվում է փայտամշակմամբ, իսկ 2018-ից բացահայտել է խաղողի արմատը, որից էլ ստանում է իր ձեռքի աշխատանքները: Դրանք բազմազան են՝ սկսած կենցաղային իրերից մինչև դեկորատիվ քանդակներ։ Յուրաքանչյուր ստեղծագործություն արտացոլում է Վարդանի վարպետությունը և սերը հայկական ավանդույթների հանդեպ։ Նրա աշխատանքները ոչ միայն էթնո-գաստրո տան ինտերիերի մի մաս են կազմում, այլև օգտագործվում են առօրյա կյանքում։ Օրինակ` նրա պատրաստած փայտե և կավե ափսեները, սկուտեղներն ու բաժակները կիրառվում են հյուրասիրության ժամանակ, ինչն էլ շեշտում է ձեռագործ աշխատանքի դերն ու արժեքը։
«Սկզբում, երբ այս գաղափարն առաջացավ՝ ոչ ոք չէր հավատում, որ այն կյանքի կկոչեմ»,-ասում է վարպետ Վարդանը, սակայն, այսօր այն դարձել է զբոսաշրջային յուրօրինակ վայր:
Էթնո-գաստրո տան մյուս առանձնահատկություններից է լավաշի պատրաստման գործընթացի ներկայացումը։ Տատիկները թոնրում թխում են ավանդական լավաշ՝ ներկայացնելով պատրաստման բոլոր փուլերը։ Հյուրերը հնարավորություն ունեն ոչ միայն հետևելու գործընթացին, այլև մասնակցելու՝ սովորելով, թե ինչպես է հունցվում խմորը, ձգվում բարակ շերտերով և թխվում թոնրում։
Մեղրաձորի էթնո-գաստրո տունը հնարավորություն է տալիս ծանոթանալ փայտարվետի մշակույթին, ներկա գտնվել ցորենի մշակման, փոխինձի պատրաստման, լավաշի թխման արարողություններին` միաժամանակ վայելելով ազգային երգն ու պարը:
Մեղրաձորի էթնո-գաստրո տունը հնարավորություն է տալիս ծանոթանալ փայտարվետի մշակույթին, ներկա գտնվել ցորենի մշակման, փոխինձի պատրաստման, լավաշի թխման արարողություններին` միաժամանակ վայելելով ազգային երգն ու պարը:
Վերջին 5-6 տարիներին տուրիզմը մեծ զարգացում է ապրել Մեղրաձորում,-ասում է Սոնան,-արտասահմանից շատ հյուրեր ենք ունենում, որոնք միշտ տպավորված են հեռանում: