Լրագրության մեջ պարզապես պիտի անկեղծ լինես, կարևոր է, որ խղճիդ հետ գործարքի չգնաս. Խաչանուշ Գրիգորյան
Սաթենիկ Խաչատրյան
ԲՊՀ Լրագրության 4-րդ կուրսի ուսանող
Վ. Բրյուսովի անվան պետական համալսարանի 90 ամյա հոբելյանի կապակցությամբ հարցազրույց ենք արել ԳԹԿ մամուլի խոսնակ,լրագրող Խաչանուշ Գրիգորյանի հետ, որն ավարտել է Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը։
- Տիկի՛ն Խաչանուշ, կասե՞ք՝ ինչու հենց Բրյուսովի անվան համալսարան։
- Անկեղծ ասած՝ ուսուցիչների ընտանիքում եմ ծնվել, մեծացել, և այլ բան, քան մանկավարժությունը, 80-ականների սկզբին գյուղական վայրում մի քիչ դժվար էր պատկերացնել։ Գուցե այն ժամանակ դա ինձ ավելի հարմար, հեռանկարային թվաց։ Մի խոսքով՝ ընդունվեցի Բրյուսովի անվան համալսարան։ Իհարկե, դպրոցն ավարտելուց հետո 2-րդ տարին եմ ընդունվել. այդ մեկ տարում ես հասցրեցի նաև մոդելավորող դերձակուհու մասնագիտություն ձեռք բերել, բայց այդ մասնագիտությամբ չեմ աշխատել. Ծնողներիս փորձում էի համոզել, որ Մոսկվայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ գնամ, որտեղ մոդելավորողի մասնագիտություն կարող էի ստանալ, բայց տարիքով փոքր էի և, Գիքորի նման, էդ անիրավ աշխարհը չուզեցին, որ գնամ, ես էլ ընդունվեցի Բրյուսովի անվան համալսարան, այն ժամանակ՝ Ռուսաց և օտար լեզուների մանկավարժական ինստիտուտ էր։ Պրագայի փողոցում էր շենքը, ոնց որ ուխտատեղի լիներ՝ Կոմիտասի փողոցից բարձրանում էինք զառիվեր, ճանապարհներ էին բակերով, և 5 տարի՝ 83–ից 88–ը ես սովորեցի ու ավարտեցի Բրյուսովը ռուսաց լեզվի և գրականության ուսուցչի մասնագիտությամբ։
- Ի՞նչ գիտելիքներ և հմտություններ եք ստացել, որոնք Ձեր կյանքում և մասնագիտության մեջ անփոխարինելի են դարձել
-Մասնագիտությամբ աշխատել եմ ոչ կարճ ժամանակ` 10 տարի դպրոցում աշխատել եմ ռուսաց լեզվի ուսուցիչ, կարող եմ ասել իմ հասակին աշակերտներ ունեմ: Դա ուղիղ 30 տարի առաջ էր։ Այդ ընթացքում թղթակցում էի Դաշնակցության բյուրոյի պաշտոնաթերթին, «Ազատամարտ» էր կոչվում, 16 էջանոց դասական ուղղագրությամբ լույս էր տեսնում, հավելվածներ ունեին, հավելվածները նաև ռուսերեն էին, մի խոսքով` ես ոնց որ արդեն որոշակի փորձառություն ունեի լրագրության մեջ, և երբ 98–ին վերաբացվեց Դաշնակցության արդեն Գերագույն մարմնի «Երկիր» պաշտոնաթերթը, ինձ հրավիրեցին կրթության էջ վարելու։ Թերթում աշխատեցի այդ 1 տարին, հետո` մեկ ուրիշ թերթում ևս 1 տարի և արդեն 25 տարի հայկական 2-րդ հեռուստաալիքի լրագրող եմ։ Բանասիրական, մանկավարժական կրթությունն ինչո՞վ օգնեց։ Կարող եմ ասել` առավելապես կրթության հարցեր եմ լուսաբանել և լուսաբանում։ Այսինքն` մանկավարժական կրթությունը, բանասիրական կրթությունը քիչ ավելի խնդիրներին խորքից նայելու հնարավորություն է տալիս, նաև խնդիրները տեսնելու, և որոշակի լուծումներ առաջարկելու առումով։
- Ուսանողական տարիներից կա՞ որևէ պատմություն, որ մինչ օրս հիշում եք։
-Ուսանողական տարիներից լավ հիշողություններ կան, օրինակ, հիշում եմ, մեր շինջոկատը Արտաշատում՝ պահածոների սովխոզ գործարան էր կոչվում, որը հիմա Արտֆուդ է, մենք էնտեղ 2-րդ կուրսից հետո ամբողջ 2 ամիս պահածո էինք փակում և մասնակցում էինք մինչև փակելը էդ ամբողջ պրոցեսին, օրինակ, ծիրանի տեսակավորում էր, հետո բանկաներ էինք լվանում, մի խոսքով պահածո էինք պատրաստում։ Մի անգամ որոշեցին մեզ մեր արտադրամասից տեղափոխել մեկ ուրիշը, իսկ մեր արտադրամասում առավելապես ձեռքով էր ամեն ինչ արվում, էնտեղ մրգեր էին, տարբեր բանջարեղեններ, ամբողջ օրը ուտելով էինք զբաղված։ Մեզ տեղափոխեցին մի նոր արտադրամաս, որտեղ մենակ սխտորի մարինադ են փակում, ու մենք որոշեցինք գործադուլ անել։ Պատկերացրեք 1984 թվական, մենք գործադուլները տեսնում էինք միայն «Время»-ով՝ միջազգային լուրերի ժամանակ։ Մենք նույնիսկ պլակատներ էինք նկարել սպիտակ խալաթների վրա տոմատի մածուկով, մատով, էսպես կարմիր լոզունգներ էինք գրել, գործարանի բակում քայլում էինք, գնում-գալիս, ինչ֊որ լոզունգներ գոռում, լրիվ դերի մեջ էինք մտել։ Նույնիսկ հիշում եմ մի պլակատի վրա գրել էինք «Уезжаем в институт, незабудем ваш уют» ։ Մի քանի օրից մեզ ինստիտուտից կանչեցին, որ մեզ կարգի հրավիրեն՝ պրոֆկոմ, պարտկոմ, կոմերիտմիության քարտուղար եկան, մեր գլխին քարոզ կարդացին, ու մենք, իհարկե, վերադարձանք։ Մեզ ընդամենը ասեցին` մնացեք խելոք, աշխատեք, մի շաբաթ ձեր արձակուրդին կավելացնենք։ Դրանից հետո մենք վերադարձանք դասի, ոնց որ ոչինչ չի եղել։ Պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց, որ ոչ ոք չի արգելելու մեզ գնալ և մեր նախկին արտադրամասից ուտելու բաներ վերցնել։ Հետո արդեն գլուխ էինք գովում, որ մենք գործադուլ ենք արել, ու հիշում էինք բոլորս շատ մեծ ոգևորությամբ, որ հանդգնեցինք, արեցինք նման բան:
- Կուզեմ մի փոքր խոսեք այն դասախոսների մասին, որոնք Ձեզ դասավանդել են։
- Դե առաջին դասախոսը, որ մեզ ընդունեց, Արա Սեկոյանն էր, բառարանների հեղինակ, ռուս-հայերեն դպրոցական բառարաններ ունի: Ես իրեն շատ շնորհակալ եմ։ Մի անգամ դասի ժամանակ ինձ տվեց «Պիոներ կանչի» մի համար, որի 4-րդ էջում աստղագետ Վիկտոր Համբարձումյանի մասին հոդված էր, ասեց` կարո՞ղ ես թարգմանել։ Ես վերցրի, աչքի անցկացրի ու մի քիչ հետո ասեցի` հիմա կարող եմ, ասեց` ո՞նց հենց հիմա՞, ասացի` այո, ու հայերենը կարդում էի և բարձրաձայն ասում դա ռուսերեն։ Ինքը եկավ մոտիկից նայեց, տեսավ, որ իմ թարգմանությունը ճշգրիտ է, շատ զարմացավ, ասեց` եթե դու դա մի քանի օր հետո անեիր՝ կմտածեի, որ պատրաստվել ես տանը։ Հիշում եմ, որ ինձ գրքեր բերեց թարգմանության տեսության մասին։ Ես իրեն դրա համար շնորհակալ եմ։ Ունեինք Լուիզա Մարտիրոսյան, Լուիզա Միլիտոսյան, իրեն բոլորս շատ էինք սիրում, Նատալյա Միխայիլովնա Խաչատրյանը մեզ անտիկ գրականություն է կարդացել, Նորա Գուրգենովնա Ղուկասյան, որ օրերս մահացավ, իրեն էինք շատ սիրում: Նատալյա Ռաֆայելյանը որին նույնպես շատ սիրել եմ, ինքը շատ խիստ էր, բայց մենք իրեն սիրում էինք։
- Ինչպե՞ս սկսվեց Ձեր աշխատանքային ուղին Հայկական 2-րդ հեռուստաալիքում։ Մի փոքր կմանրամասնե՞ք:
- Դե լրագրողական առաջին քայլերս արել եմ թերթում, կարող եմ ասել, որ «Երկիր»-ում տոտիկ տոտիկ եմ արել, դրանից առաջ «Ազատամարտ»-ում չոչ եմ արել։ Ստացվեց էնպես որ Հ 2–ում տեղ կար և ինձ ընդունեցին։ Սկզբում` TV-ում աշխատելու ժամանակ, շատ երկար, երևի մի 10 տարի ես ինձ թերթի մարդ էի համարում, որովհետև երբ ես վերնագիր չէի գրում, երբ անոտացիա չէի գրում, չէի կարողանում նյութս սկսել գրել, հետո կամաց֊կամաց ստացվեց... Հիմա չեմ կարող ասել, երևի և՛ թերթի, և՛ հեռուստատեսության մարդ եմ։ Սկզբում բացառապես կրթության խնդիրներ էի լուսաբանում, հետո մի քանի տարուց հավատարմագրեցին ինձ Ազգային ժողովում, դարձա նաև Հ2-ի խորհրդարանական թղթակիցը։
- Ձեր գործունեության ընթացքում ի՞նչ խնդիրների եք հանդիպել և ինչպե՞ս եք փորձել դրանք լուծել։
- Խնդիրներ, անկեղծ ասած, չեմ կարող ասել, լուրերի ռեժիմը իր գրաֆիկն է թելադրում, և դու արագ֊արագ ամեն ինչ պիտի հասցնես։ Սկզբում շնչահեղձ էի լինում, հետո արդեն ոնց որ կոնվեյերի մեջ ես ընկնում, երևի խնդիրներ չեն դրանք, պարզապես այդ պահին ինչ֊որ փոքր դժվարություն, որը հաղթահարում ես, այդքանը: Թերթից մի պատմություն հիշեցի. փոքր կասետով փոքր դիկտոֆոններ ունեինք, դրանցով էինք աշխատում և մի օր հերթական ինչ֊որ միջոցառման պիտի գնամ, փորձարկում եմ՝ սարքը չի աշխատում, ասում եմ` նայեք, այ տեսեք, ձայնագրում է, էսպես լսում եմ, էս կողմ պտտվում է, էն կողմ չի պտտվում։ Ու հարայ հրոց եմ դրել խմբագրությունով մեկ, բոլորը հավաքվել են ինձ մոտ, ասում եմ` չի աշխատում։ Տղաներից մեկը եկավ, արթիկցի էր, վերցրեց, գնաց ու մի րոպեից հետ եկավ, բերեց դրեց սեղանին, քայլելով հասավ դռան մոտ, հետ նայեց, ասեց` «Ցավդ տանեմ, կասետն օր կպրծնի, շուռ կուտաս»։
- Ունենալով տարիների փորձ՝ ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն երիտասարդներին, որոնք սովորում են Բրյուսովում և նպատակ ունեն աշխատելու մեդիա ոլորտում։
- Անկեղծ ասած, չեմ սիրում խորհուրդներ տալ, որովհետ ամեն մարդ իր սխալների, իր թերացումների, իր վրիպումների վրա է սովորում, և գուցե ճիշտը դա է։ Ամեն դեպքում լրագրության մեջ պարզապես պիտի անկեղծ լինել, կարևոր է, որ խղճիդ հետ գործարքի չգնաս, իսկ փորձառության հետ արդեն ամեն ինչ կստացվի։ Մեր մասնագիտությունը իսկապես լավ մասնագիտություն է։
- Ի՞նչ կմաղթեք Բրյուսովի անվան պետական համալսարանին իր 90 ամյակի կապակցությամբ։
- Դե Բրյուսովը կա ու լինելու է: Հարազատ կրթօջախիս ուզում եմ ավելի լավ ժամանակներ մաղթել։ Ես շատ դժվար ժամանակ ավարտեցի հաստատությունը՝ երկիր էր քանդվում, երկիր էր սարքվում, պատերազմ էր մի քանի կիլոմետրի վրա։ Ես Արարատում էի աշխատում, ռումբերի ձայնը լսվում էր, Երասխում կռիվ էր գնում, շտապօգնության մեքենաները Արարատի հիվանդանոց վիրավորներ էին տեղափոխում։ Մեր դպրոցը հենց խաչմերուկի վրա էր։ Ես այդ ամբողջ 3-րդ հարկի իմ դասասենյակից տեսնում էի: Հետո 15 րոպեանոց դասեր սկսեցին, վառարանով դասեր... Հիշում եմ՝ բոլորերեխաների գրպանում փամփուշտ կար, բռերով հավաքում էինք... Դժվար ժամանակներ էին, մտածում էի` ու՞ր եկա, ախր ինչի՞ս էր պետք էս դպրոցը։ Բայց հիմա հասկանում եմ, որ շատ բան եմ ստացել և՛ Բրյուսովից, և՛ հենց աշակերտներից։ Միայն ես չեմ իրենց սովորեցրել, իրենք էլ ինձ լիքը կյանքի դասեր են տվել։
Ուզում եմ, որ Բրյուսովի բոլոր ուսանողները, բոլոր շրջանավարտները մեր համալսարանը սիրով հիշեն: Ասացի, որ շատ լավ դասախոսներ եմ ունեցել, չեմ խուսափի ասել, որ նաև ոչ այնքան լավ դասախոսներ եմ ունեցել, ուզում եմ, որ իրենք հնարավորինս քիչ լինեն։
-Ուսանողական տարիներից լավ հիշողություններ կան, օրինակ, հիշում եմ, մեր շինջոկատը Արտաշատում՝ պահածոների սովխոզ գործարան էր կոչվում, որը հիմա Արտֆուդ է, մենք էնտեղ 2-րդ կուրսից հետո ամբողջ 2 ամիս պահածո էինք փակում և մասնակցում էինք մինչև փակելը էդ ամբողջ պրոցեսին, օրինակ, ծիրանի տեսակավորում էր, հետո բանկաներ էինք լվանում, մի խոսքով պահածո էինք պատրաստում։ Մի անգամ որոշեցին մեզ մեր արտադրամասից տեղափոխել մեկ ուրիշը, իսկ մեր արտադրամասում առավելապես ձեռքով էր ամեն ինչ արվում, էնտեղ մրգեր էին, տարբեր բանջարեղեններ, ամբողջ օրը ուտելով էինք զբաղված։ Մեզ տեղափոխեցին մի նոր արտադրամաս, որտեղ մենակ սխտորի մարինադ են փակում, ու մենք որոշեցինք գործադուլ անել։ Պատկերացրեք 1984 թվական, մենք գործադուլները տեսնում էինք միայն «Время»-ով՝ միջազգային լուրերի ժամանակ։ Մենք նույնիսկ պլակատներ էինք նկարել սպիտակ խալաթների վրա տոմատի մածուկով, մատով, էսպես կարմիր լոզունգներ էինք գրել, գործարանի բակում քայլում էինք, գնում-գալիս, ինչ֊որ լոզունգներ գոռում, լրիվ դերի մեջ էինք մտել։ Նույնիսկ հիշում եմ մի պլակատի վրա գրել էինք «Уезжаем в институт, незабудем ваш уют» ։ Մի քանի օրից մեզ ինստիտուտից կանչեցին, որ մեզ կարգի հրավիրեն՝ պրոֆկոմ, պարտկոմ, կոմերիտմիության քարտուղար եկան, մեր գլխին քարոզ կարդացին, ու մենք, իհարկե, վերադարձանք։ Մեզ ընդամենը ասեցին` մնացեք խելոք, աշխատեք, մի շաբաթ ձեր արձակուրդին կավելացնենք։ Դրանից հետո մենք վերադարձանք դասի, ոնց որ ոչինչ չի եղել։ Պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց, որ ոչ ոք չի արգելելու մեզ գնալ և մեր նախկին արտադրամասից ուտելու բաներ վերցնել։ Հետո արդեն գլուխ էինք գովում, որ մենք գործադուլ ենք արել, ու հիշում էինք բոլորս շատ մեծ ոգևորությամբ, որ հանդգնեցինք, արեցինք նման բան:
- Կուզեմ մի փոքր խոսեք այն դասախոսների մասին, որոնք Ձեզ դասավանդել են։
- Դե առաջին դասախոսը, որ մեզ ընդունեց, Արա Սեկոյանն էր, բառարանների հեղինակ, ռուս-հայերեն դպրոցական բառարաններ ունի: Ես իրեն շատ շնորհակալ եմ։ Մի անգամ դասի ժամանակ ինձ տվեց «Պիոներ կանչի» մի համար, որի 4-րդ էջում աստղագետ Վիկտոր Համբարձումյանի մասին հոդված էր, ասեց` կարո՞ղ ես թարգմանել։ Ես վերցրի, աչքի անցկացրի ու մի քիչ հետո ասեցի` հիմա կարող եմ, ասեց` ո՞նց հենց հիմա՞, ասացի` այո, ու հայերենը կարդում էի և բարձրաձայն ասում դա ռուսերեն։ Ինքը եկավ մոտիկից նայեց, տեսավ, որ իմ թարգմանությունը ճշգրիտ է, շատ զարմացավ, ասեց` եթե դու դա մի քանի օր հետո անեիր՝ կմտածեի, որ պատրաստվել ես տանը։ Հիշում եմ, որ ինձ գրքեր բերեց թարգմանության տեսության մասին։ Ես իրեն դրա համար շնորհակալ եմ։ Ունեինք Լուիզա Մարտիրոսյան, Լուիզա Միլիտոսյան, իրեն բոլորս շատ էինք սիրում, Նատալյա Միխայիլովնա Խաչատրյանը մեզ անտիկ գրականություն է կարդացել, Նորա Գուրգենովնա Ղուկասյան, որ օրերս մահացավ, իրեն էինք շատ սիրում: Նատալյա Ռաֆայելյանը որին նույնպես շատ սիրել եմ, ինքը շատ խիստ էր, բայց մենք իրեն սիրում էինք։
- Ինչպե՞ս սկսվեց Ձեր աշխատանքային ուղին Հայկական 2-րդ հեռուստաալիքում։ Մի փոքր կմանրամասնե՞ք:
- Դե լրագրողական առաջին քայլերս արել եմ թերթում, կարող եմ ասել, որ «Երկիր»-ում տոտիկ տոտիկ եմ արել, դրանից առաջ «Ազատամարտ»-ում չոչ եմ արել։ Ստացվեց էնպես որ Հ 2–ում տեղ կար և ինձ ընդունեցին։ Սկզբում` TV-ում աշխատելու ժամանակ, շատ երկար, երևի մի 10 տարի ես ինձ թերթի մարդ էի համարում, որովհետև երբ ես վերնագիր չէի գրում, երբ անոտացիա չէի գրում, չէի կարողանում նյութս սկսել գրել, հետո կամաց֊կամաց ստացվեց... Հիմա չեմ կարող ասել, երևի և՛ թերթի, և՛ հեռուստատեսության մարդ եմ։ Սկզբում բացառապես կրթության խնդիրներ էի լուսաբանում, հետո մի քանի տարուց հավատարմագրեցին ինձ Ազգային ժողովում, դարձա նաև Հ2-ի խորհրդարանական թղթակիցը։
- Ձեր գործունեության ընթացքում ի՞նչ խնդիրների եք հանդիպել և ինչպե՞ս եք փորձել դրանք լուծել։
- Խնդիրներ, անկեղծ ասած, չեմ կարող ասել, լուրերի ռեժիմը իր գրաֆիկն է թելադրում, և դու արագ֊արագ ամեն ինչ պիտի հասցնես։ Սկզբում շնչահեղձ էի լինում, հետո արդեն ոնց որ կոնվեյերի մեջ ես ընկնում, երևի խնդիրներ չեն դրանք, պարզապես այդ պահին ինչ֊որ փոքր դժվարություն, որը հաղթահարում ես, այդքանը: Թերթից մի պատմություն հիշեցի. փոքր կասետով փոքր դիկտոֆոններ ունեինք, դրանցով էինք աշխատում և մի օր հերթական ինչ֊որ միջոցառման պիտի գնամ, փորձարկում եմ՝ սարքը չի աշխատում, ասում եմ` նայեք, այ տեսեք, ձայնագրում է, էսպես լսում եմ, էս կողմ պտտվում է, էն կողմ չի պտտվում։ Ու հարայ հրոց եմ դրել խմբագրությունով մեկ, բոլորը հավաքվել են ինձ մոտ, ասում եմ` չի աշխատում։ Տղաներից մեկը եկավ, արթիկցի էր, վերցրեց, գնաց ու մի րոպեից հետ եկավ, բերեց դրեց սեղանին, քայլելով հասավ դռան մոտ, հետ նայեց, ասեց` «Ցավդ տանեմ, կասետն օր կպրծնի, շուռ կուտաս»։
- Ունենալով տարիների փորձ՝ ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն երիտասարդներին, որոնք սովորում են Բրյուսովում և նպատակ ունեն աշխատելու մեդիա ոլորտում։
- Անկեղծ ասած, չեմ սիրում խորհուրդներ տալ, որովհետ ամեն մարդ իր սխալների, իր թերացումների, իր վրիպումների վրա է սովորում, և գուցե ճիշտը դա է։ Ամեն դեպքում լրագրության մեջ պարզապես պիտի անկեղծ լինել, կարևոր է, որ խղճիդ հետ գործարքի չգնաս, իսկ փորձառության հետ արդեն ամեն ինչ կստացվի։ Մեր մասնագիտությունը իսկապես լավ մասնագիտություն է։
- Ի՞նչ կմաղթեք Բրյուսովի անվան պետական համալսարանին իր 90 ամյակի կապակցությամբ։
- Դե Բրյուսովը կա ու լինելու է: Հարազատ կրթօջախիս ուզում եմ ավելի լավ ժամանակներ մաղթել։ Ես շատ դժվար ժամանակ ավարտեցի հաստատությունը՝ երկիր էր քանդվում, երկիր էր սարքվում, պատերազմ էր մի քանի կիլոմետրի վրա։ Ես Արարատում էի աշխատում, ռումբերի ձայնը լսվում էր, Երասխում կռիվ էր գնում, շտապօգնության մեքենաները Արարատի հիվանդանոց վիրավորներ էին տեղափոխում։ Մեր դպրոցը հենց խաչմերուկի վրա էր։ Ես այդ ամբողջ 3-րդ հարկի իմ դասասենյակից տեսնում էի: Հետո 15 րոպեանոց դասեր սկսեցին, վառարանով դասեր... Հիշում եմ՝ բոլորերեխաների գրպանում փամփուշտ կար, բռերով հավաքում էինք... Դժվար ժամանակներ էին, մտածում էի` ու՞ր եկա, ախր ինչի՞ս էր պետք էս դպրոցը։ Բայց հիմա հասկանում եմ, որ շատ բան եմ ստացել և՛ Բրյուսովից, և՛ հենց աշակերտներից։ Միայն ես չեմ իրենց սովորեցրել, իրենք էլ ինձ լիքը կյանքի դասեր են տվել։
Ուզում եմ, որ Բրյուսովի բոլոր ուսանողները, բոլոր շրջանավարտները մեր համալսարանը սիրով հիշեն: Ասացի, որ շատ լավ դասախոսներ եմ ունեցել, չեմ խուսափի ասել, որ նաև ոչ այնքան լավ դասախոսներ եմ ունեցել, ուզում եմ, որ իրենք հնարավորինս քիչ լինեն։