Նարեկը, ինչպես և իր հասակակից բոլոր երեխաները, կյանքի առաջին տարիներին ուներ զարգացման բնականոն ընթացք․ նա սկսեց քայլել ժամանակին, արձագանքում էր ծնողների ձայնին և հետաքրքրությամբ էր ուսումնասիրում իր շրջապատող աշխարհը։ Սակայն երկու տարեկանում ծնողները սկսեցին նկատել, որ Նարեկը չի արձագանքում իր անվանը, չի խոսում և ունի վարքային խնդիրներ։ Բժշկական հետազոտություններից հետո նրա մոտ ախտորոշվեց աուտիզմ, որը պահանջում է հատուկ ուշադրություն, խոսքի և վարքային աջակցություն։
Նարեկի քույրը՝ Մերի Թոփալյանը, որը ակտիվ դերակատարում ունի Նարեկի խնամքի գործում, ընդգծեց․ «Ծնողներս հիմնադրեցին Աուտիզմի զարգացման կենտրոն և սկսեցին սեմինարներ կազմակերպել։ Ես միշտ մասնակցում էի դրանց, լսում էի աուտիզմի մասին տարբեր մոտեցումներ, կարծիքներ և հենց այնտեղից եմ սկսել ուսումնասիրել երևույթը ավելի խորքային։ Հետագայում սկսեցի աշխատել մեր կենտրոնում,որտեղ 300-ից ավելի երեխա է հաճախում:» Մերին բլոգ է վարում՝ հիմնականում անդրադառնալով աուտիզմին, և նրա բլոգի բովանդակության մեծ մասը նվիրված է Նարեկին։ Նա հաճախ տեղադրում է տեսանյութեր, որոնք պատմում են Նարեկի առօրյայի, զարգացման և հաջողությունների մասին։
Մերի Թոփալյան
«Դժվարություններ հիմնականում եղել են փոքր տարիքում։ Շատ դուրս չէինք գալիս Նարեկի հետ։ Ուր գնում էինք, նրան տանն էինք թողնում ինչ-որ մեկի հետ, ես նրան ոչ մի տեղ չէի կարողանում հետս տանել։ Համ վարքն էր շատ վատ, համ մարդիկ էին անհասկանալի հայացքներով նայում, երբեմն անտակտ բաներ խոսում կամ հարցեր տալիս։ Արդեն մոտ 5-6 տարի, սկսել ենք ներգրավել նրան ամեն տեղ։ Շատ աշխատանք տարանք հետը, վարքը բավականին շտկվեց, մինչ օրս էլ աշխատում ենք, ու երևի մինչ կյանքի վերջ էլ կաշխատենք։ Որովհետև եթե նրան այդպես թողնեինք, հիմա չէինք ունենա այն, ինչ ունենք»։
She has been nominated for an Academy Award, two Grammy Awards, and the Mercury Prize
Վերջին տարիներին աուտիզմի դեպքերի թվի աճը նկատելի է ամբողջ աշխարհում։ Սակայն մասնագետները նշում են, որ սա պարտադիր չի նշանակում, թե աուտիզմ ունեցող երեխաների իրական թիվն է ավելացել։ Աճը հաճախ կապված է այն փաստի հետ, որ այսօր աուտիզմի մասին ավելի շատ են տեղեկացված թե՛ բժիշկները, թե՛ ծնողները, և ախտորոշման մեթոդները դարձել են ավելի ճշգրիտ ու հասանելի։ Շատ դեպքեր, որոնք տարիներ առաջ կարող էին աննկատ մնալ կամ սխալ ախտորոշվել, այժմ ճիշտ ձևով են բացահայտվում։ Այսպիսով՝ կարելի է ասել, որ աուտիզմի դեպքերի թվի աճը հիմնականում պայմանավորված է ոչ թե հիվանդության տարածմամբ, այլ իրազեկության և ախտորոշման որակի բարձրացմամբ։
Հոգեբան, հոգեթերապևտ Օֆելյա Հարությունյանը ընդգծեց, որ վերջին տարիներին աուտիզմ ունեցող երեխաների ինտեգրումը հասարակության մեջ նկատելիորեն աճել է։ Նրա խոսքով՝ ավելի շատ ծնողներ այսօր գիտակցում են, թե որքան կարևոր է երեխային հնարավորություն տալ շփվելու, սովորելու և զարգանալու հավասար պայմաններում։ Միևնույն ժամանակ մասնագետը նշեց, որ դեռ հանդիպում են դեպքեր, երբ ծնողները փորձում են թաքցնել երեխայի աուտիզմը՝ վախենալով շրջապատի արձագանքից կամ չհասկացված վերաբերմունքից։
Հոգեբանը կարևորելով աուտիզմով երեխաների ծնողների հոգեկան առողջությունը ընդգծեց.
«Ծնողները պետք է նախապես տեղեկացնեն երեխայի շրջապատին՝ հարազատներին, դաստիարակներին կամ ուսուցիչներին, նրա առանձնահատկությունների և դժվարությունների մասին։ Նրա խոսքով՝ դա կարևոր է, որպեսզի շրջապատը կարողանա ճիշտ հասկանալ երեխայի վարքը, ցուցաբերի համբերություն և աջակցություն, ոչ թե քննադատություն կամ խուսափողական վերաբերմունք։ Նման բաց ու անկեղծ մոտեցումը նպաստում է երեխայի արագ ինտեգրմանը հասարակության մեջ և ստեղծում ավելի ընդունող ու անվտանգ միջավայր թե՛ երեխայի, թե՛ ծնողների համար»։
Օֆելյա Հարությունյան
Հոգեբան
Գայանե Վարդանյանը, որը երկար տարիներ աշխատում է ներառական խմբերի երեխաների հետ, ևս կարևորեց ներառական խնդիրներով երեխաների ինտեգրումը հասարակության մեջ։ Նրա խոսքով՝ ամենակարևոր քայլերից մեկը շրջապատի՝ հատկապես հասակակիցների, տեղեկացվածությունն ու ճիշտ վերաբերմունքն է։
«Ադապտացիոն փուլը յուրաքանչյուր երեխայի համար անհատական է և չի կարելի կոնկրետ ժամանակ սահմանել։ Որոշ երեխաներ կարող են առհասարակ չցանկանալ դպրոց գալ և հորինել տարբեր պատճառներ՝ գլխացավ, փորացավ կամ այլ հիմնավորումներ։ Այս դեպքում կարևոր է հաշվի առնել երեխայի տարիքային առանձնահատկությունները և հասկանալ, արդյոք նրա վարքը խնդրից է գալիս, թե հնարավոր մանիպուլյացիա է։ Ծնողը պետք է ակտիվ համագործակցի դպրոցի հետ, զրուցի ուսուցչի հետ և հասկանա, թե ինչպես է երեխան դրսևորում իրեն դասարանում և միջավայրում։ Անհրաժեշտության դեպքում երեխայի համար կազմակերպվում է աշխատանք հոգեբանի հետ, որպեսզի հեշտացվի հարմարվող փուլը և աջակցվի նրա հուզական ու սոցիալական զարգացմանը»։
Գայանե Վարդանյան
Մանկավարժ
Աուտիզմը ոչ թե դատավճիռ է, այլ առանձնահատկություն, որը պահանջում է ճիշտ մոտեցում և աջակցող միջավայր։ Ճիշտ տեղեկատվությունն ու հասարակության իրազեկվածությունը, ծնողների և մասնագետների համագործակցությունը, ինչպես նաև երեխայի ինտեգրումը դպրոցում ու սոցիալական միջավայրում մեծապես նպաստում են նրա զարգացմանը և ինքնավստահության ձևավորմանը։ Կարևոր է, որ ընտանիքը հոգ տանի և իր հոգեկան առողջությունն ամրապնդի, իսկ հասարակությունը՝ ընդունի տարբերությունը։
Ալբերտ Ազարյանի անվան մարմնամարզության օլիմպիական մանկապատանեկան մարզադպրոց
Ալբերտ Ազարյանը հայկական սպորտի պատմության ամենանշանավոր անուններից է։ Նա ոչ միայն ԽՍՀՄ բազմակի չեմպիոն և աշխարհի ու Օլիմպիական խաղերի հաղթող է, այլև մարմնամարզության մեջ իր հեղինակած շարժումով՝ «Ազարյանի խաչով», մշտապես կմնա համաշխարհային սպորտի պատմության մեջ։
Ազարյանը սիմվոլ է ոչ միայն հայկական մարմնամարզության, այլ նաև ամբողջ խորհրդային սպորտի։
Նրա ձեռքբերումները հատկապես կարևորվում են այն առումով, որ իր հաղթանակները ստիպեցին աշխարհին խոսել Հայաստանի մասին սպորտային դաշտում։ Ալբերտ Ազարյանի օրինակով սերունդներ դաստիարակվեցին ոչ միայն Հայաստանում, այլև ԽՍՀՄ տարածքում։ Նրա համեստությունն ու հաղթողի անխորտակ ոգին դարձան օրինակ երիտասարդ մարզիկների համար։
Ազարյանի ավանդը միայն մրցանակներով չի չափվում․ նա նպաստեց մարմնամարզության զարգացմանը Հայաստանում՝ իր փորձն ու գիտելիքները փոխանցելով նոր սերունդներին։
Մարզադպրոցը
Ալբերտ Ազարյանի անվան մարզադպրոցը հիմնադրվել է 1964 թվականին՝ նպատակ ունենալով զարգացնել սպորտային մարմնամարզությունն ու ապահովել նոր սերնդի մարզիկների պատրաստումը։ Այն առաջին իսկ օրվանից դրվել է Օլիմպիական առաջնակարգ մարզիկների դաստիարակման առաքելության վրա։
Դպրոցի հիմքում դրված էին ոչ միայն ֆիզիկական պատրաստվածության, այլ նաև կարգապահության, աշխատասիրության ու հաղթելու կամքի սերմանման սկզբունքները՝ ուղղված հայկական սպորտային դպրոցի ամրապնդմանը։ Ալբերտ Ազարյանի անվան մարզադպրոցը տարիներ շարունակ տվել է Հայաստանի լավագույն մարմնամարզիկներին։
Այստեղ կրթություն են ստացել և մարզվել այնպիսի մարզիկներ, ովքեր հետագայում ներկայացրել են Հայաստանը Եվրոպայի, աշխարհի առաջնություններում և Օլիմպիական խաղերում։
Դպրոցը դարձել է կարևոր օջախ՝ պահպանելով խորհրդային տարիներին ձևավորված մարմնամարզության բարձր մակարդակի ավանդույթները և միաժամանակ փորձելով նորացնել մոտեցումները։ Շենքը, որը շահագործվում է ավելի քան 60 տարի, ունի ֆիզիկական մաշվածություն, և մինչ օրս չի ենթարկվել հիմնանորոգման։
Մարզասարքավորումների զգալի մասը հնացած է և չի համապատասխանում ժամանակակից միջազգային ստանդարտներին։ Չնայած այս խոչընդոտներին, դպրոցը շարունակում է աշխատել և սերունդներ դաստիարակել՝ պահպանելով իր պատվավոր անունը և առաքելությունը։ Սակայն, առանց պետական և հանրային հստակ աջակցության, մարզադպրոցի շարունակական զարգացումը լուրջ վտանգի տակ է։