Թամանյանական Երևան
Նա տեսել է երևի արևային մի քաղաք․․․Եղիշե Չարենց


Երևանի գլխավոր հատակագիծը հաստատվել է 1924 թվականի ապրիլի 5-ին։ Երևանի կոնցեպտի հիմքում երկու հիմնական գաղափար էր դրված․ պետականության վերականգնումը և կապը մշակույթի հետ։
Լուսանկարները՝ 1. Ազգային գրադարանի
2.Կասկադում Թամանյանի արձանի պատվանդանի աջ անկյունում գծագրված Երևանի հատակագիծը անձնական արխիվից

Կարեն Բալյան
ՃԿարեն Բալյան
Կարեն Բալյան
Ճարտարապետ, պրոֆեսոր
Այն, ինչ մնացել է Թամանյանի հատակագծից, հենց այն է, ինչի մեջ մենք ապրում ենք:
Լուսանկարները՝ Տիրան Մարությանի պաշտոնական էջից և անձնական արխիվից
Թամանյանի նախագծած քաղաքն առանձնանում էր ազգային ճարտարապետական տարրերով, որոնցից մեկը տանիքների քիվերի զարդանախշերն էին։ Թամանյանի ոճում նկատելի էին միջնադարյան հայկական ճարտարապետության տարրերը, այդ թվում ՝ քիվերի վրա արված զարդանախշերը, որոնք հաճախ կրկնում էին հայկական խաչքարերի և եկեղեցիների ձևերը։
Զարդանախշերը ճարտարապետության մեջ արտահայտչամիջոցներ են, որոնք հարստացնում են շինության կերպարը։ Հայաստանում ընդունված է օգտագործել միջնադարյան ճարտարապետության տարրեր։ Օրինակ եկեղեցիներից, տարբեր շինություններից ժառանգված զարդանախշերը, երբ ճիշտ են կիրառվում՝ զարդարում են մեր քաղաքը։ Մեր կառավարական շենքի վրա օգտագործված է Ախթամար եկեղեցու զարդանախշերը։ Հիմա որոշ տարրեր օգտագործվում են, և դա խրախուսելի է, որովհետև դա մեր գեղարվեստի արժեքները նորովի ներկայացնելու միջոց է։
Գագիկ Գյուրջյան
«ԻԿՕՄՕՍ/Հայաստան» հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն, ճարտարապետ
Զարդանախշերը ոչ միայն դեկորատիվ նշանակություն ունեին, այլև ընդգծում էին Երևանի յուրահատուկ ճարտարապետական դիմագիծը։ Բայց զարդանախշերն ունեն նաև այլ իմաստներ։
Հայկական զարդաքանդակները հիմնականում զարգացնում են մեր ազգային ճարտարապետության լավագույն ավանդույթներն ու օրինակները։ Երևանի Հանրապետության հրապարակի, Մաշտոցի պողոտայի շինությունները զարդարված են նուրբ և գեղեցիկ նախշերով։ Եթե ուշադրություն դարձնենք նախշերը տաշելու եղանակին, ապա կնկատենք, որ դրանք ավելի շատ փորագրված են դեպի ներս, քան դեպի դուրս։ Այդ զարդանախշերն ունեն մի առանձնահատկություն, որով մեր շենքերի պատերի երեսները տարբերվում են մյուս քաղաքների երեսպատումներից։ Սա բարակ նախշաքանդակն է, որը պայմանավորված է Հայկական լեռնաշխարհի կլիմայական յուրօրինակությամբ։ Մեր զարդաքանդակները պետք է պահպանվեն մի կողմից`անձրևներից և քամուց, մյուս կողմից`փոշուց և արևից։
Այսօր, սակայն, զարդանախշերը չեն նկատվում, նույնիսկ, չեն կիրառվում։ Դրանք միայն աղավաղվում են տանքիների ավելորդ շինությունների ավելացման, սեփական շահը գերադասելու, ազգային արժեքը չգնահատելու, վերահսկողություն չլինելու պատճառով։